Cúng giao thừa là lễ cúng quan trọng nhất trong dịp Tết Nguyên đán, được thực hiện ngay khi khoảnh khắc đầu tiên của năm mới xuất hiện. Con gà trống tạo hình cánh tiên là thành phần quan trọng trong lễ vật dâng lên; nhưng mâm cỗ cúng giao thừa có nhất thiết có gà luộc hay không vẫn là điều nhiều người băn khoăn chưa rõ.
Mâm cỗ cúng giao thừa nhất thiết phải có gà luộc?
Gà luộc với vai trò là một lễ vật trong mâm cúng, mang nhiều ý nghĩa tâm linh trong văn hóa Việt Nam. Theo truyền thống, gà trống được xem là biểu tượng của sự khởi đầu, ánh sáng và hy vọng, vì gà trống gáy vào buổi sáng báo hiệu một ngày mới.
Trong tín ngưỡng dân gian, gà trống còn gắn liền với những giá trị linh thiêng khác như khả năng xua đuổi tà ma, tà khí, mang lại sự bình an. Vì thế, gà luộc trong mâm cúng không chỉ thể hiện sự tôn kính với tổ tiên mà còn là cầu chúc cho một năm mới an lành, may mắn.
Với những ý nghĩa đó, gà luộc giúp mâm cỗ
cúng giao thừa
trở nên hoàn hảo, trọn vẹn. Mâm cỗ cúng giao thừa nhất thiết phải có gà luộc? Không phải, vì thực tế là ngày xưa, không phải gia đình nào cũng có điều kiện làm cỗ cúng giao thừa thịnh soạn, càng không phải nhà ai cũng có thể chuẩn bị gà cho lễ cúng giao thừa.
Thời hiện đại, với sự thay đổi trong thói quen ăn uống và xu hướng giản tiện hóa, nhiều gia đình thay thế gà luộc bằng các lễ vật khác như thịt vịt, heo hoặc các món ăn chay.
Mâm cỗ cúng giao thừa nhất thiết phải có gà luộc?
Mặc dù vậy, gà luộc vẫn giữ một vị trí quan trọng trong mâm cỗ cúng giao thừa của phần lớn các gia đình với mong muốn duy trì truyền thống và vì đặc biệt coi trọng tính biểu tượng sâu sắc của lễ vật này.
Việc cúng gà luộc trong mâm cỗ giao thừa thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên, đồng thời gửi gắm ước vọng về một khởi đầu mới tốt đẹp, về ánh sáng và hy vọng. Vì vậy, dù mâm cỗ cúng giao thừa không nhất thiết phải có gà luộc, đây vẫn là lễ vật phổ biến nhất.
Gà cúng phải để nguyên con hay chặt miếng?
Trong văn hóa tín ngưỡng của người Việt, gà cúng là phần không thể thiếu trong các dịp lễ quan trọng như cúng tổ tiên, lễ Tết, giỗ chạp… Gà được chọn để cúng phải là gà trống tơ, chưa đạp mái, có bộ lông óng mượt, mào đỏ tươi, chân vàng và không có khuyết tật. Sau khi làm sạch, gà sẽ được để nguyên con, luộc chín tới cùng chút muối để tăng hương vị. Quá trình luộc cần khéo léo để gà có màu vàng óng, da căng mịn, không nứt nẻ, giữ nguyên dáng vẻ tự nhiên.
Dưới góc nhìn dân gian, gà cúng thường được để nguyên con, không chặt đầu, nhằm giữ trọn vẹn vẻ đẹp thẩm mỹ và tôn vinh giá trị truyền thống khi dâng lên bàn thờ.
Gà cúng trên bàn thờ thường phải để cả con để thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên.
Người ta tin rằng gà là biểu tượng kết nối với thần linh, được coi là con vật gọi thần mặt trời thức giấc. Gà trống cất tiếng gáy giúp mặt trời mọc, đồng thời truyền đạt mong ước của gia chủ đến gia tiên, thần Phật, cầu mong sự chứng giám và ban phước lành. Chính vì vậy, khi bày gà lên mâm cúng, việc giữ nguyên con không chỉ giúp tăng tính thẩm mỹ mà còn thể hiện dáng vẻ trang trọng của gà khi cất tiếng gáy. Hơn thế nữa, gà nguyên con tượng trưng cho sự vẹn nguyên, đủ đầy.
Khi đặt lên ban thờ, gà nguyên con mang dáng dấp oai phong, nghiêm trang, tái hiện hình ảnh gà đang gáy gọi mặt trời và thần linh. Điều này không chỉ đáp ứng yêu cầu về hình thức mà còn thể hiện sự thành kính, trang nghiêm của gia chủ.
Trong nghi thức cúng giao thừa, gà nguyên con đi kèm đầy đủ lòng mề, tiết, và mỏ ngậm bông hồng là biểu tượng cho sự trọn vẹn, viên mãn. Theo quan niệm truyền thống, gà cúng cần đặt quay đầu hướng ra cửa để đón quan Hành Khiển về chứng giám. Tuy nhiên, trên bàn thờ, đầu gà phải hướng về bát hương, còn phao câu quay ra ngoài, thể hiện tư thế sẵn sàng “chầu” tổ tiên.
Việc bày gà trên bàn thờ không chỉ đơn thuần là một nghi thức, mà còn thể hiện lòng thành kính của gia chủ đối với tổ tiên, thần linh, mong cầu sự may mắn, bình an và hạnh phúc cho gia đình.
Lưu ý khi chọn và luộc gà cúng đẹp
Khi mua gà làm lễ vật dâng cúng, cần lựa chọn những con có đặc điểm lông đỏ, mỏ vàng và chân vàng, tượng trưng cho sự thịnh vượng.
Gà cúng
cũng nên là những con khỏe mạnh, giữ nguyên bộ lòng mề và tiết để luộc cùng.
Luộc gà cúng đòi hỏi sự tỉ mỉ để da không bị nứt. Khi vặt lông, hãy sử dụng nước ấm khoảng 70°C để tránh làm da bị tróc và nứt. Vặt lông theo chiều mọc để giữ da gà nguyên vẹn.
Để gà cúng đẹp mắt, người chuẩn bị thường tạo hình cánh tiên trước khi luộc; cần chú ý kiểm soát thời gian luộc và mức lửa để tránh làm gà bị nứt. Sau khi nước sôi, cần giảm lửa nhỏ và để gà trong nước nóng thêm khoảng 20 phút rồi ngâm vào nước đá lạnh. Nếu muốn da gà thêm bóng mượt, bạn có thể phết mỡ gà hòa nước ép nghệ lên bề mặt để gà thêm vàng ươm.
Để giữ cho da gà không bị xuống màu và không có vẩn tiết, hãy luộc lòng và tiết gà riêng.
Khi bày gà trên bàn thờ, phần lớn các gia đình thường đặt đầu gà hướng về bát hương.